معرفی و بررسی مستند باد صبا

معرفی و بررسی مستند باد صبا

باد صبا یکی از محصولات سینمایی مهم در سینمای قبل از انقلاب است. تهیه کننده این مستند حکومت قبلی و برای معرفی جاذبه های ایران بود. برای این عمل، لاموریس، که یکی از بزرگ ترین مستندسازان آن زمان در جهان سینما بود دعوت به عمل آمد و هزینه تولید باد صبا نیز به عهده ایران بود.
باد صبا تماما توسط یک دوربین سوار بر هلی کوپتر ضبط شده است و همین حالت فیلمبرداری، به نوعی باعث میشود احساس کنیم که کل داستان و وقایع را از دید یک باد میبینیم.
دوربین لاموریس کل ایران را زیر پا میگذارد. از غرب تا شرق و از شمال تا جنوب، به هر منطقه ای که میرسد موسیقی محلی همان منطقه پخش میشود و مردمی که لباس محلی آنجا را به تن کرده اند برای دوربین دست تکان میدهند.

روایتی که بر روی تصویر و با صدایی گرم و دلنشین دل نوشته های باد صبا را برایمان بازگو میکند، یکی از زیباترین نکات این فیلم است. طبق تصاویری که میبینیم، متنی که روایت میشود اطلاعات جالب به ما میدهد. انگار که همه شخصیت هایی که در قاب میبینیم و تمام رویدادهایی که اتفاق می افتند در واکنش به وزیدن این باد هستند. متنی ادبی و با ارزش که گوش هر فارسی زبانی را نوازش میدهد و فقط کافی است که چند دقیقه به پای این مستند زیبا و دل انگیز بنشینید تا دیگر نتوانید از پای آن بلند شوید.
حرکت هلی کوپتر بر فراز مناطق و بادی که از چرخیدن پروانه هلی کوپتر ایجاد میشود یکی از عناصر جذاب باد صبا است. هنگامیکه هلی کوپتر بر فراز دریا میرود، راوی از زبان باد میگوید که: با آب کمی صحبت کردم و آب خواست تا نوازشش کنم. به سمت آب میروم تا آن را نوازش کنم و آب آرام آرام به حرکت در میآید. به دنبال این جملات، هلی کوپتر و دوربین به پایین رفته و بادی که ایجاد میشود باعث میشود که درون آب موج ظریفی ایجاد شده و انگار که طبق گفته باد صبا، آب در حال نوازش شدن است.

در جای دیگری، هلی کوپتر به میان مردم بومی یک منطقه میرود و باد شدیدی که ایجاد میشود باعث میشود گرد و خاک شدیدی ایجاد شده، همه چیز به هوا رفته و مردم، زن و مرد شروع به فرار کردن کنند. ناگهان ریتم فیلم، روایت و موسیقی فیلم حالت ترسناکی به خود گرفته و همه چیز را نابود میکند. در کنار آن وجه ظریف و زیبای باد صبا، طوفان سهمگین و ترسناکی ایجاد میشود و ما خصوصیات دیگری هم از این باد میبینیم که روایت کننده همه چیز درون داستان فیلم است.
نماهای زیبایی که در مستند باد صبا توسط لاموریس ضبط شده است، یکی از زیباترین نماهایی است که در سینمای مستند جهان گرفته شده است. از نماهای زیبا در این فیلم، نماهایی است که لاموریس حین عبور از مناطق شمالی کشور، از رشت تا گلستان و ترکمن گرفته است. عبور از شالیزارهایی که پر از سبزه و بعضی دیگر منجامنج آب شده اند و مانند آینه آسمان آبی را بازتاب میدهند.

هنگامیکه به گلستان میرود، با تپه ای روبرو میشویم که مانند اژدهایی سنگی است که مردم برای شستن و خشک کردن فرش هایشان از آن استفاده میکنند. باد صبا با اژدها صحبت میکند و اژدها از این مینالد که آنقدر بر روی پشتش فرش شسته اند و خشک کرده اند که دیگر خسته شده است. باد صبا نیز در جواب او را تنبل میداند و با افزایش شدت وزش خود، فرش ها را یکی یکی از روی پشت این اژدها بلند میکند. این صحنه یکی از به یاد ماندنی ترین صحنه های مستند است.
از این دست صحنه های فوق العاده زیبا در فیلم زیاد است. در کل استفاده ای که از باد پروانه هلی کوپتر شده است برای تغییر دادن شرایط محیط، حالت حرکت دوربین در آسمان که کاملا شبیه حرکت باد است، متن زیبایی که با صدای خوب روایت میشود و اطلاعات جالبی را بصورت کاملا ادبی و هنری در اختیار ما میگذارد، قطعات موسیقی فوق العاده زیبای محلی که در باد صبا میشنویم، ریتم تدوینی که اصلا خسته کننده نیست و گاهی ملایم و رومانتیک است و گاهی هم تند و وحشتناک و از همه مهمتر تصویر زیبا و بکری که از مناطق بومی، مردم بومی و فرهنگ های مختلف و متنوع ایران ارائه میدهد، همگی باعث شده اند. باد صبا بسیار مستند با ارزش و به یاد ماندنی باشد و فراموش نکنیم که در سالی که ساخته شد نامزد دریافت اسکار در بخش بهترین مستند هم بود.

البته شاید اندکی تلخ باشد اما باید بدانید که لاموریس که یکی از بهترین فیلم سازان و مستندسازان کشور فرانسه و دنیای سینما بود، حین ضبط یکی از آخرین قسمت های این فیلم، هلی کوپترش سقوط کرد و جان به جان آفرین تسلیم نمود. بنابراین لاموریس هیچ گاه توفیق این را نداشت که حاصل کار خود را بر پرده سینما و یا صفحه تلویزیون ببیند و هر گاه که این اثر فوق العاده را تماشا میکنیم، باید یادی هم از این کارگردان فقید بکنیم.