کاهش و افزایش مایع آمنیوتیک چه اثراتی دارد؟

کاهش و افزایش مایع آمنیوتیک چه اثراتی دارد؟

کاهش مایع آمنیوتیک (Oligohydramnios)
مایع آمنیون، مایعی است که در اطراف جنین وجود دارد و نقشی حیاتی در رشد جنین دارد، کم بودن مایع آمنیوتیک یک مشکل غیر طبیعی است که در 1 درصد زنان باردار شایع است و به این معنا است که حجم مایع آمنیون به کمتر از 400 سی‌سی رسیده است. به همین دلیل اگر در روش اندازه‌گیری MVP مقدار مایع کمتر از 1 تا 2سانتی متر و در روش AFI مقدار مایع کمتر از 5 سانتی‌متر باشد و همچنین اگر حجم مایع کیسه آب جنین در زمان زایمان کمتر از 300 سی‌سی باشد، همه این‌ها از نشانه‌های کم بودن مایع آمنیوتیک است. که اگر این مایع از حد استاندارد کمتر باشد الیگوهیدرآمنیوس گفته می شود. در بعضی موارد حجم مایع آمنیون به چند میلی متر هم رسیده است. که از مهمترین دلایل آن اختلالات کیسه آب جنین است که باعث الگیوهیدرآمنیوس می شود. که باید بلافاصله بعد از اینکه تشخیص داده شد، باید برای درمان آن اقدام شود تا جان جنین به خطر نیفتد.  

دلایل کاهش مایع آمنیوتیک:
در مراحل پایانی بارداری، ادرار جنین بخش اصلی مایع آمنیوتیک را تشکیل میدهد. بنابراین، کاهش تولید ادرار جنین ناشی از بی نظمیهای بارداری، مانند انسداد دستگاه ادراری جنین، می تواند منجر به الیگوهیدرامنیوس شود. شایع‌ترین دلیل کمبود مایع آمنیوتیک، پارگی زودتر از وقت موعد پرده‌های جنینی است علائم سطح پایین مایع آمنیوتیک در سه ماهه اول یا دوم بارداری ممکن است نشاندهندۀ وجود اختلالات جنینی باشد.

عمده ترین دلیل کمی مایع آنیوتیک عبارتند از:
به خاطر حاملگی طولانی و‌فشار خون همراه با تشنج در زمان بارداری، دیابت،‌ نارسایی جفت، تشکیل نشدن کلیه‌ها، ‌نواقص دوطرفه کلیه، انسداد مجاری خروجی مثانه، اختلالات کروموزومی،‌ نواقص مادرزادی، ‌محدودیت رشد جنینی، مصرف بعضی از دارو‌ها مانند استفاده از داروهای ضدالتهابی استروئید (NSAID) مانند اندومتاسین که برای کنترل درد و التهاب متوسط تا شدید در بیماری‌های روماتیسمی تجویز می شودو مرگ جنین اشاره کرد. کاهش حجم مایع آمنیوتیک در اوایل حاملگی کمتر دیده می شود و در بیشتر حاملگی ها طول کشیده، بعد از ترم (نیمه دوم سه ماه سوم)دیده می شود.

خطرات کاهش مایع آمنیوتیک
حجم مایع آمنیونی به طور طبیعی بعد از 35 هفته کم می شود. در یک حاملگی مشکل دار با الیگوهیدرآمنیوس با عوارض و خطراتی همچون فشرده شدن بند ناف و افت متغیر صدای قلب در طی لیبر،خطر دفع مکنیوم غلیظ، کاهش رشد ریه دفرمیته های اندامی جنین، چسبندگی آمنیون به پوست جنین و پرولاپس بند ناف همراه هستند. در خانم‌های بارداری که دچار کمبود مایع آمنیون در دوران بارداری مخصوصا در اوایل دوران بارداری هستند، نسبت مرگ جنینی 40 تا 50 برابر بیشتر از موارد طبیعی است.

تشخیص کاهش مایع آمنیوتیک
مادر به دلیل نشت مایع از واژن همواره احساس رطوبت و خیسی دارد. و همچنین پزشک برای تشخیص هر گونه مشکل یا اختلالات جنینی ضمن پرسش از مادر در خصوص وجود هرگونه بیماری مزمن، از تستها و آزمایشهای تشخیصی نیز بهره میگیرد، اگر کمبود مایع شدید باشد، رحم کوچکتر از حد طبیعی نسبت به سن حاملگی به نطر میرسد ولی اکثرا با سونوگرافی قابل تشخیص هستند.

افزایش مایع آمنیوتیک
گاهی سطح مایع کیسه آب جنین افزایش پیدا می‌کند. اول اینکه در روش اندازه‌گیریAFI مایع کیسه آب جنین، در سه ماهه سوم بارداری بیشتر از 24 سانتی‌متر باشد. دوم اینکه در روش MVP مقدار این مایع بیشتر از 8 سانتی‌متر باشد و سوم اینکه حجم مایع کیسه آب جنین بیشتر از 2000 سی‌سی باشد. البته افزایش مایع آمنیوتیک در بیشتر موارد خفیف است. که به این حالت افزایش مایع کیسه آب جنین پلی هیدرآمنیوس گفته می‌شود در این حالت سطح مایع کیسه آب جنین به بیش از 95 درصد می‌رسد.
افزایش شدید و سریع مایع آمنیوتیک همیشه در سندروم ترانسفوزیونِ قل به قل بروز می‌کند (سندرم ترانسفوزیون قُل به قُل، نوعی بیماری نادر است که در دوقلوهای همسان در رحم مادر ایجاد می‌شود. به دنبال ابتلا به این بیماری، به یکی از قل‌ها خون بیشتری می‌رسد و بزرگتر می‌شود اما قُل دیگر کوچکتر می‌ماند.)و به این‌صورت مشخص می‌شود که ارتفاع رحم خیلی سریع و شدید تا اندازه 1 سانتی‌متر در روز افزایش پیدا می‌کند.

دلایل افزایش مایع آمنیوتیک
از دلایل افزایش مایع آمنیوتیک می توان به نواقص جنینی به ویژه نواقص گوارشی، تشکیل نشدن مری،‌ نواقص سیستم اعصاب مرکزی که دلیل اصلی آنها نوزادانی هستند که سرشان تشکیل نشده، نواقص قلبی- عروقی، بزرگ بودن جنین که با دیابت مادر همراه باشد و یا بدون دیابت مادر باشد، چندقلویی،‌ دیابت مادر، عفونت‌های داخل رحمی،‌سندروم ترانسفوزیون قُل به قُل و آنمی شدید جنین می‌تواند می‌توانند علل بروز افزایش کیسه آب (پلی هیدر آمنیوس) شوند.

خطرات افزایش مایع آمنیوتیک
افزایش مایع آمنیوتیک عوارض و خطراتی هم دارد که می تواند به‌طور مستقیم روی مادر و جنین تاثیر می‌گذارند. کش آمدن بیش از حد رحم که باعث پارگی پرده‌ها،‌ زایمان زودرس،‌ جمع نشدن رحم و نمایش غیر‌طبیعی جنین، جدا شدن زودرس جفت، خونریزی بعد از زایمان می‌شود که از عوارض زیاد شدن مایع آمنیوتیک است همچنین افزایش مایع کیسه آب جنین باعث افزایش فشار در داخل شکم می‌شود که این فشار باعث انسداد گوارشی و ادرار و افزایش ریسک عفونت ادراری در مادر می‌شود. همچنین در این مادران خطر ابتلا به فشار خون وابسته به حاملگی (پره‌اکلامپسی) زیاد است.
افزایش مایع کیسه آب جنین باعث افزایش مرگ و میر جنین بین 15 تا 30 درصد است که  بیشتر به دلیل  نواقص همراه با زایمان، مشکلات کروموزومی، پارگی زودرس پرده‌ها و حوادث بند ناف اتفاق می‌افتد. هرچه مایع آمنیوتیک زیادتر باشد، درصد زایمان سزارین و همچنین مرگ و میر جنین هم بیشتر است.
تشخیص افزایش مایع آمنیوتیک
تشخیص افزایش مایع آمنیوتیک نیز با سونوگرافی صورت می‌گیرد. و همچنین برای تشخیص افزایش مایع آمنیوتیک لازم است که مادر از نظر دیابت و رد عفونت‌های مادرزادی بررسی شود. برای درمان این عارضه هم در صورتی که مادر مشکل خاصی نداشته باشد همین‌که تحت نظر باشد کافی است. اما اگر مادر تنگی نفس یا درد شکم داشته باشد باید مایع آمنیوتیک از طریق شکم تخلیه شود.