معرفی عناصر خانه های گلپایگان

معرفی عناصر خانه های گلپایگان

کرسی - در مرکز کف اطاق، چال های حفر و با گل رس دوغاب داده می شد که در زمستان در آن نگهداری خاکستر و آتش کرسی معمول بوده و هست. بتدریج «چاله کرسی» تبدیل به «منقل کرسی» شد و چاله ها پر شدند معمولا بعد از زمستان و ... کام پر می کردند و روی آن گل می مالیدند.

هر کرسی - چهار چوبه بود با «معجر» که یک الجاف ضخیم کرباسی با داخلی پنبه ی حلاجی شده و گاهی پشم گوسفندان و گاهی با «ل» که دم قیچی قالیچه ها و قالی های پشمی است دوخته شده بود، برای هر چهارضلع کرسی، چهار «نالی» یا دوشک و «دوشکچه» لازم بود و برای نشستن و پشت دادن به آن هم، پشتی لازم بود که با رختخواب جمع شده و یا متکاهای حجیم و بزرگ با پنبه و یا پشم و تل و غیره انباشته شده بود. روی لحاف کرسی هم جاجیم» یا روکرسی که معمولا چادر شب بافته شده از پنبه، با رنگ های گیاهی ثابت و نقش هندسی است و بعضی ها بر روی چادر شب پارچه ی گلدوزی زیبایی را می انداختند. در داخل کرسی و روی منقل کرسی، قوری، بعضی و شاید (دیزی) آبگوشت می گذاشتند و از آن استفاده پخت و پز هم می شد.

دیوله آب یا لولهنگ، که ظرفی شبیه آفتابه ولی ساخته شده از گل رس پخته شده برای مصارف شستشو بود و بدین ترتیب آبگرم در دسترس همگان بود. آتش چاله کرسی یا از «کاه دود» یا از تپاله و فضولات خشک شده حیوانات و یا آتش گون و خار مغیلان گلخن حمام ها بود و بعضی هم از خاکه زغال چوب «زغال کرسی» آماده می کردند که اغلب به علت ایجاد گاز سمی کربنیک سبب خفگی فرد یا همه افراد خوابیده در زیر کرسی می شد که همه ساله در فصل سرما تلفاتی داشت.

بهاربند - خانه های وسیع و اعیانی - قسمت جداگانه ای به نام بهاربند دارند که وصل به کاهدان و انبار کاه و طویله یا آخور و اخيه و سکو، در وسط بهاربند محل جمع آوری فضولات حیوانی و انسانی و مخلوط با خاک کاه و خاکستر تشکیل سور بای کود و نتیجتا تهیه ی کود لازم جهت کشاورزی و زراعت می بود.

در داخل طاقچه ها و بالای آخورها و دیوارهای بهاربند، زنان با جمع آوری و مخلوط کردن فضولات گاو با آب و مالش دادن با پا و گاهی دست آن ها را به شکل های نقلی و تل دیواری و پایه و آزیله به دیوارها زده و در مقابل آفتاب خشک و بعد جمع آوری و این سوخت زمستانی کشاورزان بوده و برای پخت و پزهم مصرف می شد. و حتی برای گرم نمودن کرسی ها، بدین ترتیب فضولات حیوانی که بهترین کود برای کشاورزی و زمین های زراعی است سوخته می شد.

کف پوش اطاق ها- افراد بی بضاعت، قطعه گلیمی یا نمدی روی زمین ولو می کردند و دهی هم حصیر می انداختند و اغلب بیشتر سطح اتاق خالی بود. ثروتمندان فرش، جاجیم، قالی، قالیچه، و فرش و روفرشی در اطاق داشتند بعدأ زیلو هم رواج یافت.

طاقچه - رف -که کار دولابچه و کمد و بوفه امروزی را می کرد و سماور و کتری و قوری برنجی و شمعدان و قهوه جوش و لیوان و استکان و نعلبکی زیر دستی و فنجان کاشی قمی لعابدار و پارچ و لیوان آب و کاسه و قدح، قاشق چوبی، گوشت کوب چوبی و بعضی ها هم هاون کوچک با دسته از جنس فلز و برنج گاهی هم کاشی لعابدار و بعدها از جنس ورشو، و در این اواخر چای دان، قندان، انبر قند و قند شکن و سنگ قند شکن و گلاب پاش ورشویی و شیشه ای و قاب آیینه و سینی مسی، ورشویی، برنجی زیر نعلبکی برنجی، و ورشویی، و قندان های کوچک پایه دار که برای یک نفر چای در فنجان و قند و در قندان با یک وردستی روی قالی یا گلیم می نهادند - كل ظروف در طاقچه و رف ها جا داده می شدند قاشق های چوبی منبت کاری کار گلپایگان و خوانسار به نام (افشره خوری) هم به دیوار با میخ نصب می شد.

در گوشه حیاط هم «سیر کوب بزرگ سنگی» مستقر شده بود که برای کوبیدن حبوبات و نان خشک و غیره استفاده می شد. دستار یا هم که همان آسیاب دستی باشد در حیاط استقرار داشت.