معرفی قدیمی ترین مساجد ایران

 معرفی قدیمی ترین مساجد ایران

در شروع حکومت اسلامی در ایران ساخت مساجد در مقایسه با دیگر بناها از اهمیت بیشتری برخوردار بود. مسجد یکی از عظیم ترین بناها به لحاظ مساحتی در هر شهر و روستا محسوب می شد؛ به طوری که بدون نیاز به المانی خاص، ناخودآگاه توجه هر انسانی را به خود جلب می کرد. در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد مساجد ایران بیشتر بدانیم.

فهرج: مسجد جامع

روستای فهرج واقع در دوازده کیلومتری در بخش شرقی جاده یزد - کرمان است. این مسجد کهن ترین مسجد ایران  است، که قدمت آن مربوط به قرن اول هجری است. در نوشته های مورخانی چون استخری و ابوالفداء نام روستای فهرج و مسجد آن دیده می شود.

معماری این مسجد به شکلی بسیار ساده و به شیوه مرسوم معماری در قرون اولیه هجری همانند تاریخانه دامغان و مسجد جامع نایین بنا شده که شامل یک حیاط، راهروهای ستون دار، شبستان های طاقی و مناره های خشتی است.

حیاط مرکزی مسجد از جنوب به صورت سه دهانه شبستان ستون دار، از سمت شمال به صورت چهار صفه و از شرق و غرب به صورت دو دهانه ایوان دیده می شود. پوشش صفه ها بسیار ساده و به شکل نیم گنبد ساخته شده است. دیگر ویژگی مسجد، نقوش گچ بری دیوار شرقی و مصالح از خشت آن در ابعاد ۳۲۶۳۲۶۵ سانتیمتر است. نکته حائز اهمیت این خشت ها آن است که با خشت های به کار رفته در بناهای عصر ساسانی مطابقت دارد.

مسجد جامع فهرج در مرمت هایی که انجام شده یک بار تماما گچ اندود گردیده و سپس بخش هایی از آن به موجب همین مرمت ها با گچ بری تزیین شده است. طاق های مسجد به شکل گهواره ای است و بسیار زیاد مطابق با طاق های مشابه خود در عصر ساسانی است.

معماری شبستان مسجد به شکل ستون دار و دارای ده دهانه است که دهانه میانی از میان آنها بزرگتر است. به نظر می رسد مناره مسجد را در قرون بعدی و به احتمال زیاد در قرن چهارم هجری ساخته اند. ورودی اصلی مسجد و تک مناره آن، بعدها و در بازسازی ها به مسجد اضافه شده است.

دامغان: تاریخانه

در شهر دامغان مجموعه بنایی منحصر بفرد و بسیار قدیمی با نام خدایخانه یا تاریخانه دیده ی شود که مربوط به سال ۳۰۰ هجری است. این مسجد در میان مساجد قرون اولیه اسلام نمونه ای بسیار زیبا و کامل محسوب می شود. سبک معماری این مسجد نیز از معماری عصر ساسانی الگو گرفته است.

معماری ساختمان مسجد دارای یک صحن و حیاط مرکزی است که پیرامون آن را رواق های ستون دار و سرپوشیده احاطه کرده است. شبستان مسجد بر روی هجده ستون مدور که به صورت سه ردیف شش تایی کنار هم قرار گرفته اند، برپا شده است. قطر این ستون ها یک متر و نیم و از نظر خصوصیات معماری شباهت فراوانی با ستون های کاخ های ساسانی دارد.مصالح به کار رفته در ساخت طاق های این مسجد آجر است.

تاریخانه دامغان در سالهای متمادی بارها و بارها مرمت و تعمیر شده است. مناره آجری زیبای این مسجد در عصر سلجوقیان به آن اضافه شده است. امروزه مناره باقی مانده ۲۵ متر ارتفاع دارد و مصالح به کار رفته در ساخت آن آجر است که با همان هم تزیین شده است.

طبق کتیبه کوفی باقی مانده از مسجد، مناره منسوب به بختیار بن محمد شده است و احداث آن به قرن پنجم هجری باز می گردد.

اردستان: مسجد جامع

بعد از ساخت مسجد جامع اصفهان، مساجد دیگری با الگو برداری از سبک معماری آن در شهرهای دیگر ایران احداث شد. یکی از این نمونه ها، مسجد جامع شهر اردستان است که ساخت آن مربوط به قرون اولیه اسلام و توسعه و تکمیل آن به عصر سلجوقیان باز می گردد. این مسجد همانند مسجد جامع اصفهان از بخش های متعددی ساخته شده که هر کدام در دورهای متفاوتی به بنای اولیه اضافه شده و نام ویژه ای به هرکدام اختصاص داده شده است. طراحی معماری این مسجد به شکل چهار ایوانی و سقف شبستان جنوبی آن، توسط گنبدی دو پوش پیوسته در نظر گرفته شده است. محل قرارگیری سه ایوان دیگر، گرداگرد میانسرای مرکزی است.

تزیینات زیبای گچ بری و آجرکاری شبستان جنوبی مسجد، بخش منحصر بفرد مسجد جامع اردستان به حساب می آید. بر اساس کتیبه های مسجد این طور بنظر می آید که بنا در فاصله بین سالهای ۵۵۳-۵۵۵ هجری توسط ابوطاهر حسین و با نظارت استاد محمود اصفهانی بازسازی شده است. مسجد جامع اردستان بارها و بارها در عصر تیموریان و صفوی تعمیر و بازسازی شده است. ایوان شمالی که نامش صفه صفا است، دارای کتیبه ای به تاریخ ۹۴6 هجری است و نشان می دهد که یکی از مرمت های این مسجد در زمان شاه طهماسب صفوی انجام شده است. همچنین در ایوان جنوبی نامه ای دستوری از شاه عباس به تاریخ ۱۰۲۴ هجری به چشم می خورد. مجموعه بناهای اردستان جز مجموعه های بسیار زیبای حاشیه کویر محسوب می شود و شامل کاربری های متفاوت مانند مسجد، کاروانسرا، حسینیه، مدرسه و آب انبار است.