ترکمن های ایران (۱) | کناره شرقی دریای خزر

ترکمن های ایران (۱)

ترکمن های ایران در منطقه وسیعی از کناره شرقی دریای خزر تا شمال خراسان را در بر می گیرد به ویژه در گرگان (ترکمن صحرا) زندگی می کنند. ترکمن های ایران چندین طایفه اند: یموت، گوکلان، تکه، نخور.

یموت ها پرجمعیت ترین طایفه ترکمن هستند و بیشتر در گنبد کاووس (گنبد قابوس)، گمیش تپه (گمیشان)، آق قلعه، بندر ترکمن و روستاهای اطراف آن بسر می برند. یموت ها به دو تیره بزرگ جعفر بای و اتابای تقسیم می شوند. هر یک از این دو تیره نیز دارای چندین دسته هستند. گوکلان ها بیشتر در ناحیه های کوهستانی گرگان و اطراف بجنورد ساکن هستند. و به دو تیره بزرگ دو دروغه و حلقه داغی ( داغلو) تقسیم می شوند. بیشتر طایفه تکه در ترکمن صحرا پراکنده اند. و گروهی از آنها در اطراف گنبد کاووس و جر گلان بجنورد ساکن هستند. تکه ها به دو تیره خیوه و اخال تقسیم می شوند. 

شیوه زندگی 
ترکمن ها بسته با شیوه گذران زندگی، چمور یا چاروا (به زبان ترکمنی) هستند. چمورها دامداران و کشاورزان اسکان یافته اند. چاروا ها که چادر نشین و کوچرو بوده اند، با قدرت یافتن حکومت مرکزی در ایران مجبور شده اند کوچروی را رها کنند و یکجا نشین شوند. از آن پس چاروا ها در کنار حرفه اصلیشان به کشاورزی نیز پرداختند. پرورش کرم ابریشم، کشت پنبه و توتون و پرورش گوسفند، بز و شتر، با ویژه پرورش و تربیت اسب های اصیل ترکمنی از کارهای این گروه از ترکمن هاست. ترکمن های ساکن کنار دریا نیز به ماهیگیری ، شکار و بازرگانی دریایی روی آورده اند. آنها با قایق های کوچک تند رو در دریای خزر رفت و آمد می کنند. و زندگی خود را با حمل و نقل کالا و ماهیگیری اداره می کنند. ماهیگیران طایفه جعفر بای به قایق سازی و تعمیر قایق نیز اشتعال دارند. پس از ممنوع شدن صید در دریای خزر در سال ۱۳۴۲ شمسی ماهیگیران همه صید خود را به شیلات می فروشند. 

زنان ترکمن با بافتن قالیچه و قالی، خورجین و گلیم و پرورش کرم ابریشم و تولید ابریشم بخش بزرگی از درآمد خانواده را تامین می کنند. قالیچه و قالی های ترکمن با پشم های ظریف و بیشتر با رنگ های قهوه ای، قرمز عنابی، سیاه و نخودی بافته می شوند. طرح این بافته ها معمولا یک نقش منظم هندسی، یا طرح ساده شده شاخ قوچ است. بافتن پارچه های ابریشمین با گل و بته های رنگارنگ از هنرهای دیگر زنان ترکمن است. زنان هر طایفه ابریشم و شال را با نقش هایی نی بافند که نمادهایی از سنت و آیین آنهاست. این نقش ها بیشتر شاخ قوچ، چشم شتر، شاهین یا جانورانی هستند که نزد ترکمن ها اهمیت داشته اند.