ویژگی های نقش برجسته خاکستری تخت جمشید

ویژگی های نقش برجسته خاکستری تخت جمشید

از چیزهای شایان نگرش تخت سنگ خاکستری برساخته در نشانه های مجموعه تخت جمشید شیراز است که روی آن اندام یک تن یونانی را با سبکی ناتورالیستی نگاره اند. چهار پاره ورقه آراستنی از مفرغ پیدا شد که سه پاره آنها حاوی بخشی از نگاره یک جانوره مانند شیر یا انسان گاو شکل و چهارمی گونه ای از نشانه بالدار اهورامزدا می باشد. گمان می رود که پاره های مزبور به پیوست ورقه های طلا و نقره برای آراستن درب ها به کار می رفته است.

چپاول گران تخت جمشید شیراز این گونه آراستنی ها را کنده پس از برداشتن بخش های گرانبها آن باز مانده را به دور می افکندند. در خاک آوا حیاط ۲۹ اندازه ای از چیزهای فلزی و ابزار گوناگون پیدا شد که عبارت بود از یک چنبره پرده مفرغی و یک بست آهنی و یک بست مفرغی و یک مهر زن مفرغی و یک پاره از دسته باردان از همان فلز و یک اشکلک استخوانی از چیزهایی از آن ابزار نظامی یک سر تیر زبانه دار مفرغی که از گونه کمیاب و شاید ساخت خارج باشد در نزدیکی گوشه جنوب باختری ایوان شش پیدا شد.

در میان خاک آوار حیاط ۲۹ در مرز بیست و سر تیر مفرغی برساخته و چهار زین افسار به دست آمد و سرانجام دو عدد از سه پاره پلمه های گلی به خط میخی که در بخش جنوبی خزانه به دست آورده اند (و سیاه شده و ناخوانا است) در حیاط ۲۹ پیدا شده است. پس از آن که حیاط ۲۹ ارج خود را از نظر مرکزیت کارهای بنای خزانه از دست داد ایوان های شمالی و باختری و جنوبی آن به اتاق دگرگون شده است. تنها ایوان خاوری (شماره ۶) به حالت اصلی خود یعنی به صورت ایوان ستون داری که رو به حیاط باز می شده به جا ماند و بدنه های چهار ستون ایوان مزبور از میان رفته است. پایه ستون های مزبور شامل شال ستون گرد یک پارچه ای است که آن را بدون لایه بر روی ته ستون شش پهلو برابر شکل قرار داده اند.

در یادداشت های آقای نویز اشاره ای به نشانه استادان سازنده ی پایه ستون ها بر روی آن ها نشده است. کف قرمز رنگ ایوان شش فرسوده و خراب گردیده در لبه حیاط سازمان پله ای به بلندی ۱۰ سانتی متر می دهد که آن را با سنگ های کوچک استوار نموده اند. سه ایوان دیگر نیز هر یک دارای پله ای همانند به این پله بوده است. یک باریکه سوخته بر بخش جنوبی دیوار خاوری ایران ۶ پدیدار است که گمان می رود بر نشان ریختن مواد آتشی از اتاق ۵ یا دهليز ۳۰ برپا شده باشد در ایوان شش چندان چیزهایی پیدا نشد. یک میله کوچک مفرغی بانوک برگشته و سوراخی در پایانی چهار گوشه شکل آن پیدا شد که شاید هم چون درفش به کار می رفته است.

یک سکه کرزوس در کنار درگاه بدون درب دهليز ۷ به دست آمد. در بخش جنوبی ایوان شش نزدیک آستانه سنگی درگاه دهلیز ۳۰ تكمه طلایی گرد و یک پاره آهن (به درازی ۹ سانتی متر) که روی آن ورقه طلا دارد و به شکل پای انسانی می باشد که زانو به زمین زده است به دست آمد. پاره ای از یک شکل سنگ تراشی شده سنگی پیدا شد که بخشی از آب رو بوده است و چند چنبره مو، روی آن نگارده شده است، این پاره نگاره انگیزه ای بر این کار نمی تواند باشد که در ایوان های حیاط ۲۹ نگاره های برجسته ای مانند نگاره دو ایوان حیاط ۱۷ بوده است.

به آهنگ همانندسازی در سوی جنوب حياط ۲۹ نیز ایوانی ساخته شد تا همانند ایوان شمالی حیاط مزبور باشد. پایه های سنگی چهار ستون ایوان پسین نزدیک به همانندی پایه ستون های ایوان ۶ است. شال گرد ستونی که در پایانه خاوری ایوان جنوبی قرار دارد به حالت واژگون در 30 / 1 متری باختر پایه ستون مزبور قرار داشت. از قراری که آقای هینز می گوید پایه ستون ها دارای نشانه ویژه سازنده ی آن ها می باشد. دو دیوار نازک که پیوست به دیوارهای شمالی و باختری ایوان شمالی حیاط ۲۹ ساخته شده بود ایوان مزبور را دگرگون به اتاق کرد که در پیدا سودجویی انبار از آن می شد و راهرو ۲۸ را نیز پدید آورد که شرح آن گذشت. این دیوارهای فرعی یک راست روی کف قرمز رنگ ایوان نهاده شده است.

یک درگاه بدون درب که در دیوار جنوبی قرار گرفته است. اتاق را با حیاط پیوند می دهد بر نشان خاک برداری ها روشن گردید که بخش بزرگی از این دیوار نازک (به درازی 80 / 9 متر و بلندی 10 / 1 متر) رو به شمال به درون اتاق ریخته است و این پیش آمد هنگامی صورت گرفته که دستبرد زنندگان به آثار مجموعه تخت جمشید بدنه چوبی ستون ها را بریده و بیرون برده اند. نظر به این که در بازمانده های دیوار جنوبی اتاق مزبور نشانه سوختگی دیده نمی شود روشن است که بدنه ی ستون ها بر نشانه آتش از میان نرفته است. ولی از سوی دیگر دیوارهای شمالی و باختری اتاق آثار سوختگی دارد. در اتاق ۶۷ نزدیک به چیزی پیدا نشد و نشانه ای از این که چیزهای پدیدار در آن چه بوده است به دست نیامد. تنها دو چیز مفرغی یکی به شکل سه گوشه دارای سه سوراخ که شاید بخشی از دسته باردانی باشد و یک پاره سیم به شکل چنبره که نوک تیز دارد پیدا شد.