آب سیاه چیست؟

آب سیاه چیست؟

چشم نیز مانند سایر اندام ها و بافت های دیگر بدن، برای ادامه حیات و انجام فعالیت های مربوط به خود نیازمند تغذیه است. برای این منظور به صورت منظم مایعی در چشم تولید می شود؛ که این مایع مسئولیت تغذیه قسمت های مختلف چشم را بر عهده دارد. همچنین این مایع به سالم نگه داشتن بافت چشم نیز کمک می کند.
در حالت عادی زمانی که این مایع ترشح می شود، در فضای داخلی کره چشم گردش کرده و سپس از طریق محلی با عنوان زاویه، که محل تلاقی قرنیه و عنبیه است؛ خارج می گردد. برای داشتن چشمانی سالم با دید خوب، سلامت رشته های عصب بینایی، امری اجتناب ناپدیر است.
اما در مواردی به عللی که در ادامه گفته خواهد شد، محل خروج مایع چشم مسدود شده و مایع ترشح شده در داخل چشم نمی تواند از زاویه خارج گردد. در این حالت، به علت ترشح مداوم مایع و عدم خروج آن از محل مخصوص خود در کره چشم، فشار داخلی چشم بالا رفته و موجب آسیب به عصب بینایی می شود و در نهایت موجب کاهش دید و یا حتی نابینایی شخص می گردد. به این پدیده در اصطلاح آب سیاه یا گلوکوم (Glaucoma) گویند.
علائم و نشانه های ابتلا به آب سیاه
متاسفانه آب سیاه در ابتدای شروع بیماری، علائم خاصی ندارد و فرد دید طبیعی داشته بدون هیچ گونه درد و مشکلی در بینایی. اما در مدت زیادی (که ممکن است سال ها به طول انجامد) رفته رفته با بالا رفتن فشار داخلی چشم و آسیب به عصب بینایی، فرد مشکلاتی را در بینایی خود حس می کند. علائم احتمالی ابتلا به آب سیاه عبارتند از:
1- تغییر مداوم نمره چشم
2- بروز سردرد های ناگهانی هر چند خفیف و جزئی باشد
3- اختلال در بینایی
4- عدم تطبیق بینایی از روشنایی به تاریکی
5- از دست دادن دید کناری
6- دید نامناسب به خصوص در شب
7- دیدن هاله در اطراف نورهای متمرکز
8- بزرگ شدن مردمک یکی یا هر دو چشم
9- قرمزی چشم
10- حساسیت به نور
11- سفت شدن کره چشم
و...
لازم به ذکر است، بسته به نوع آب سیاه و میزان تحمل عصب بینایی، نشانه ها و شدت آنها در بیماران مختلف، با یکدیگر متفاوت است و از فردی به فرد فرق دارد.

عوامل خطر
عواملی که خطر ابتلا به آب سیاه را افزایش می دهند عبارتند از:
- سن: با افزایش سن خطر ابتلا به آب سیاه افزایش می یابد.
- نژاد: طبق تحقیقات انجام گرفته، نژاد سیاه نسبت به سایر نژادها خطر بیشتری برای ابتلا به آب سیاه خواهد داشت. همچنین برخی از نژادهای آسیایی مانند ژاپنی ها نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- وراثت و سابقه خانوادگی: افرادی که در خانواده خود، فرد مبتلا به آب سیاه و یا دیگران بیماری های مزمن چشم داشته اند؛ بیشتر در معرض خطر ابتلا به آب سیاه قرار دارند.
- جنسیت: به نظر می رسد میزان ابتلا به آب سیاه در مردان بیشتر از زنان است.
- بالا بودن فشار چشم: افزایش فشار داخلی چشم، یکی از دلایل عمده آسیب به عصب بینایی و ابتلا به آب سیاه است.
- نزدیک بینی: افرادی که دارای چشمانی نزدیک بین هستند، نسبت به سایرین بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
- فشار خون بالا: این مورد نیز ارتباط مستقیمی با آسیب در عصب بینایی دارد.
-دیابت: افراد مبتلا به دیابت با مشکل افزایش فشار خون و بالا رفتن فشار داخلی چشم مواجه هستند؛ و همانطور که گفته شد، این موارد در ابتلا به آب سیاه تاثیرگذار هستند.
- بیماری های قلبی و عروقی: به نظر می رسد، وجود برخی از بیماری های عروقی سبب ابتلا به آب سیاه شود.
- مصرف برخی از داروها: مصرف بی رویه و یا خوسرانه برخی از داروها موجب بالا رفتن فشار داخلی چشم می شود؛ این داروها عبارتند از: قرص های سرماخوردگی، داروهای ضد حساسیت، انواع آنتی هیستامین، برخی از داروهای اعصاب، داروهای دستگاه گوارش.
- نوع رژیم غذایی: داشتن رژیم غذایی نامناسب سرشار از چربی و قند و مواد مضر دیگر، علاوه بر ایجاد مشکلاتی مانند چاقی، موجب ابتلا به بیماری هایی می شود که به طور غیرمستقیم در ابتلا به آب سیاه تاثیرگذار است.

انواع آب سیاه
آب سیاه نیز مانند بیماری های دیگر انواع گوناگونی دارد، که هریک بسته به میزان فشار داخلی چشم و آسیب وارده به عصب بینایی دارای علائم، علل و درمان می باشند. انواع آب سیاه عبارتند از:
1- آب سیاه با زاویه باز (POAG): این نوع از بیماری آب سیاه، به کندی و در طول مدت زمان بسیاری، موجب بالا رفتن فشار داخلی چشم و آسیب جدی به عصب بینایی می شود. زمانی بیمار متوجه مشکل خود می شود، که دید محیطی او به شدت کاهش یافته و میزان آسیب وارده، جبران ناپذیر است. در این مرحله از بیماری، بیمار تنها قادر به دیدن بخشی از یک جسم است، که درست در مقابل زاویه دید او قرار دارد و نمی تواند محل های خارج از زاویه دید خود را مشاهده نماید. به این نوع دید اصطلاحا دید لوله ای گویند.
2- آب سیاه با فشار نرمال: در این نوع بیماری، برخلاف مورد قبلی فشار داخلی چشم در محدوده نرمال قرار دارد؛ اما به علت نداشتن درد و علائم خاص دیگر، به صورت تدریجی موجب آسیب به عصب بینایی شده و در نهایت با کاهش دید و یا ایجاد دید لوله ای همراه است. دلیل قطعی این نوع از بیماری آب سیاه، هنوز مشخص نیست؛ اما طبق تحقیقات انجام گرفته، احتمال دارد وجود جریان خون تضعیف شده در عصب بینایی، علت این امر باشد.
3- آب سیاه رنگدانه ای: همانطور که گفته شد، یکی از علل ایجاد فشار در کره چشم، عدم خروج مایع از محل زاویه و تجمع مایع ترشح شده در داخل آن می باشد. در موارد بسیار نادر، محل خروج مایع چشم، توسط رنگدانه های عنبیه پوشانده می شود و همین امر موجب تجمع مایع در داخل کره چشم می گردد.
علائم این نوع از آب سیاه به صورت ایجاد درد و تاری دید ناگهانی خود را نشان می دهند؛ خصوصا زمانی که فرد فعالیت بدنی سختی را نیز انجام داده باشد.
4- آب سیاه با زاویه بسته: این نوع از آب سیاه با علائم شدیدی همچون درد ناگهانی چشم، درد در ناحیه سر، بزرگ شدن مردمک چشم، دیدن هاله در اطراف نورهای متمرکز، قرمزی چشم و... همراه است و به شدت موجب کاهش دید می شود.
5- آب سیاه ثانویه: این نوع آب سیاه پس از ایجاد عارضه ای شدید مانند ایجاد عفونت، التهاب، توده یا تومور و یا آب مروارید، ایجاد می شود.
6- آب سیاه مادرزادی: این نوع آب سیاه به صورت ارثی است. كودكان مبتلا معمولاً علائم واضحي نظير چشم هاي کدر، حساسيت به نور، بیرون زدگی چشم و ريزش اشك شديد دارند. در صورتی که این نوع بیماری تا قبل از یک سالگی تشخیص داده شود، به احتمال زیاد قابل درمان است و با درمان مناسب، کودک در آینده مشکلی نخواهد داشت.