آشنایی با قدیمی ترین مساجد مرزی ایران

آشنایی با قدیمی ترین مساجد مرزی ایران

با روی کار آمدن سلسله امویان در شهر دمشق و همچنین سلسله عباسیان در شهر بغداد در سبک معماری دوره اسلامی تغییراتی ایجاد شد؛ ساختمان هایی چون قبة الصخره، مسجد جامع دمشق و مسجد سامره نتیجه این تغییر و دگرگونی اند. در طراحی این ساختمان ها معماران، هم در روش های اجرایی و هم در پوشش تزیینات بنا، از سبک های معماری پیش از اسلام، مخصوصا عصر ساسانیان، الهام گرفته اند.در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا درباره قدیمی ترین مساجد مرزی ایران بیشتر بدانیم.

از نمونه ساختمان هایی که با الگو قرار دادن سبک معماری دوره ساسانیان در ایران احداث شده می توان به تاریخانه دامغان اشاره کرد که مورخان سال ساخت آن را برابر با ۳۰۰ هجری در نظر گرفته اند. معماری این مسجد شامل میانسرای بزرگی به شکل مربع است که طرفین آن توسط رواقهایی به شیوه ی طاق ضربی اجرا شده است. تاریخانه دامغان در سبک معماری ساسانیان و در شهری که در دوره ای از مرکزهای اصلی حکومت ساسانیان به حساب می آمده - به دست استادکاران در دوره اسلامی احداث شده است.

قرن دوم هجری با تغییرات مهم سیاسی در دنیای اسلام آغاز شد. خراسان در قسمت شرقی نقشه ایران در این تغییرات نقش عمده ای را بازی می کرد و از این سرزمین مردمانی به پا خاستند که با روش مملکت داری عباسیان مخالف بودند و به اجرای برخی از سنت های ملی ایران اهتمام می ورزیدند. این اختلافات به مرور به دیگر بخش های ایران نفوذ کرد و عامل ایجاد حکومت های مستقلی گردید که به تدریج نفوذ خود را از شرق به غرب و به شمال غرب وسعت بخشیدند. در نقاط دیگر کشور ایران همچون سیستان، طبرستان، فارس و اصفهان حکومت های مستقلی چون طاهریان، صفاریان، علویان، سامانیان و در نهایت آل زیار و آل بویه ایجاد شد.

بروجرد: مسجد جامع

مسجد جامع بروجرد از دیگر مساجد مهم در غرب ایران است که در طول مدت عمر یک هزار ساله اش تعمیر و بازسازی های متعددی به خود دیده است.

قدیمی ترین قسمت مسجد جامع بروجرد، شبستان جنوبی و گنبد روی آن است که شبیه به چهار طاقی در معماری ساسانی است. طراحی نقشه مسجد شامل یک ایوان است که زمان ساخت آن به دوره سلجوقی می رسد. ایوان قسمت شمالی در دوره صفویان مرمت شده و در همان زمان دو مناره شبیه به مناره های مسجد جامع قزوین به آن افزوده شد. بر اساس متون کتیبه هایی که در قسمت های متعددی از مسجد دیده می شود، تاریخ مرمت های این مسجد به دوره پادشاهان صفویه، یعنی در سالهای ۱۰۲۲ هجری، ۱۰۲۳ هجری،1091 هجری و در نهایت آخرین مرمت در سال ۱۲۰۹ هجری، انجام شده است.

مسجد جامع بروجرد شامل دو سر در ورودی یکی در جهت غربی بنا و دیگری در شرق است. این مسجد دارای پوشش تزیینی بی نظیری از آجر، کاشی و همچنین از گچ بری منحصر بفردی برخوردار بوده که متأسفانه در طی سالهای متمادی بر اثر سوانح طبیعی مانند آتش سوزی و زلزله بخش عمده ای از آن از بین رفته است.

اردبیل: مسجد جامع

محل قرارگیری مسجد جامع اردبیل بر روی تپه ای باستانی است که در زمان های گذشته به عنوان گورستان شهر از آن استفاده می شده است. پژوهش های باستان شناسان ایرانی و خارجی در این محدوده تاریخی حاکی از آن است که محوطه باستانی مسجد جامع اردبیل سه دوره ساختمان سازی را پشت سر گذاشته است: ۱) بنای اولیه که به احتمال فراوان مربوط به دوره قبل از اسلام است؛ ۲) اولین بنای مسجد که مربوط به عصر سلجوقی است در زمان حمله ی مغول به شهر اردبیل اکثرا نابود شده است؛ ۳) دوره ی سوم و نهایی مربوط به بنای کنونی است که در زمان پادشاهی ایلخانیان مرمت شده است.

تنها میراث بجا مانده در بنا از عصر سلجوقی گلدسته ای است از جنس آجر، مشابه گلدسته مسجد جامع ساوه، که در هفده متری در جهت غربی شبستان گنبد واقع شده است. کاوش های پروفسور سیرو، نشان از آن دارد که مسجد در عصر سلجوقی بر روی ویرانه های یک بنای مربوط به عصر ساسانیان ساخته شده و شامل یک شبستان ستوندار و گنبد بوده است. در عهد ایلخانیان گنبد غربی مسجد مرمت و پوششی از تزیینات گچی به آن اضافه می شود. بعدها نقاشی هایی در شبستان اصلی و بر محراب آن ترسیم شده است.