تالار خزانه تخت جمشید، نمونه شایسته بکاربری مصالح

تالار خزانه تخت جمشید، نمونه شایسته بکاربری مصالح

این نمونه از چند پاره اندود گچ که اندازه بزرگ ترین آنها می باشد، درست شده است. رویه بیرونی پاره های بزرگ تر هموار است و روکش نازک گل قهوه ای روشن دارد، بر سوی درونی ناهموار آن نیز لایه نازکی از خاک و گل چسبیده است. برای این که روشن شود آیا بر روی سوی درونی گچ نشان رنگ پدیدار است یا نه، هنگامی که زیر میکروسکوپ دو چشمی زیر آزمایش بود با سوزن، گل آن تراشیده شد و بر روی آن رنگی دیده نشد.

پاره نازکی که مورد آزمایش سنگ شناسی قرار گرفت، نشان داد که نمونه مزبور اندود آهکی است و آمیخته از ریزه های درخشان کربنات کلسیم می باشد که از آهک آب دیده درست شده است، ولی ریزه های درخشان کربنات کلسیم نیز در آن پدیدار است و بر نشان پدید آمدن شکاف در ریزه هایی که 2 / 0 میلی متر کرانه دارد به خوبی آشکار شده است. پاره های بزرگ تر تیره رنگ کربنات کلسیم تا کرانه (قطر) 7/ 0 میلی متر و هم چنین رگه هایی از ماده تیره رنگ در زیر میکروسکوپ دیده می شود. این گونه مواد درگاه های سوختن آهک به اندازه بسنده مکلس نشده بود، بنابراین به شکل درخشان اصلی به جا مانده و شکاف روی آن بر نشان گرما پدیدار شده و انگیزه آن ناسازگاری در گسترده شدن کربنات کلسیم در دو سوی بلور شده است. ریزه های بسیار کوچک سه گوشه شکل به کرانه 5/ 0 تا 1 / 0 میلی متر به گونه پراکنده در اندود آهک مزبور پدیدار است، ولی در رویه گلی آن بیشتر است، در زیر میکروسکوپ برخی ریزه های گل دیده می شود که بیش از چهار میلی متر است. در پوشش گلی پوسته های سنگ تلق نیز پدیدار است.

این نمونه یک پاره رویه دار اندود است که سوی بیرونی آن هموار است و با گل قرمز رنگ (أخرا) پوشیده شده، اندازه آن ۲۵×۱۹×۶ میلی متر است. نمونه ای کوچک از اندود آهکی مورد گفت وگو را به صورت گرد در آورده و جوهر نمک به آن زدند تا کربنات کلسیم آن حل شود و روشن گردد چه مواد دیگری دارد. پس از شستن و خشک کردن ته نشین آن ریزه ها، گل نسوخته و چند دانه سنگ چینی پیدا شد. شاید که دانسته افزوده باشند، ولی این کار روشن نیست که آیا دانسته بوده یا نادانسته؟ زیرا گمان بسیار می رود که در هنگام ساختن اندود آهک، خاک هم درون آن رفته باشد.

کاربرد اندود آهک در ساخت تخت جمشید

کربنات کلسیم یعنی همان ماده کافی که آهک از آن درست می شود به صورت سنگ آهک که در بیشتر کرانه هایی که گچ پیدا می شود، گاهی کربنات کلسیم در گرمای بیش از /۸۰۰ درجه سانتی گراد مکلس گردد، تجزیه می شود و به صورت آهک سوخته در می آید. ماده ای را که بدین روش به دست می آید ممکن است با آب آمیخته کرد و خمیری که از آن درست می شود برای اندود کردن به کار می رود و همین که رفته رفته اکسید کربن از هوا بگیرد، استواری همیشگی پیدا می کند و دوباره به کربنات کلسیم دگرگون می شود اندود آهکی که به این صورت در آمده و آماده گردد، بسیار دوام دار می شود، ولی به انگیزه گرانی سوخت که برای میزان گرما مكلس شدن نیاز دارد، کرانه هایی که مواد سوختنی کم و یا گران است پر خرج تر از اندود و گچ خواهد بود.

ویژگی ناخواسته دیگر اندود آهک این است که دیرتر خود را می گیرد. لوکاس می گوید: درباره این که در سرزمین مصر پیش از بطلميوس یکم اندود آهک به کار رفته باشد، آگاهی در دست نیست، جستارهایی بسیار که در نوشته های باستان شناسی به اندود آهک نوشته و گفته شده بدون تردید، نادرست است و به درستی ماده ای که به کار رفته اند و گچ می باشد. برای تمیز آنها می توان به وسیله ریختن چند چکه اسید به صورتی ساده آزمایش نمود. اگر در نتیجه ریختن اسید آوای (فش) از آن بر آید، اندود آهک است و اگر واکنشی نشان نداد، اندود گچ است. چون آهک و سنگ گچ بیشتر در یک جا پیدا می شود.

اگر ریزه هایی چند از کربنات کلسیم با ماده سنگ گچ آمیخته شود، کاری غیرعادی نیست. گاهی دانسته هر دو ماه را با هم آمیخته و این هنگامی است که می خواستند روکش گچ دیرتر خود را بگیرد تا گاه آن باشد که رویه آن را گچ بری و آراسته نمایند، با کمی آزمودگی می توان در هنگام کندوکاو تمیز داد که از سه گونه گچ، کدام یک به کار رفته است. اگر باستان شناسان شیراز، آزمایش ساده با اسید را به کار برند تا بتوانند گونه گچ را روشن نمایند و نمونه آن را برای بررسی و آزمایش به آزمایشگاه بفرستند کمکی بزرگ به بررسی های علمی در این باره خواهد بود.